قرآن کریم به خط بریل (ویژه نابینایان)، نظارت: محمد نوری، قم، دفتر فرهنگ معلولین و مؤسسه آل البیت(ع) لاحیاء التراث، ۱۳۹۳، ۱۰ جلد، ۱۵۰۰ ص.
انتشار قرآن بريل به خط عثمان طه
توسط دفتر فرهنگ معلولین
سابقه نشر قرآن بريل
بریل نخست در متون آموزشی به ویژه ادبیات استفاده شد و متون مذهبی به ویژه قرآن و روایات دیرتر با بریل مرتبط شدند و چند دهه بعد بریل در متون مذهبی راه یافت. قرآن های بریلی که در کشورهای اسلامی موجود است دارای اغلاط و مشکلاتی است، از اینرو دفتر فرهنگ معلولین تصمیم گرفت قرآن بریلی مبتنی بر قرآن عثمان طه و بدون غلط و با ویژگی های خاص را در سه فاز منتشر و به کتابخانه‌های مهم ایران و جهان اهداء کند. پنج ماه طول کشید تا فایل نهایی آماده شد.
مشكلات و آسيب‌شناسي
در هر يك از مراحل انتشار قرآن بريل، موانع و مشكلاتي بروز كرده است. مهم‌ترين مراحل توليد اين قرآن عبارت است از:
۱- آماده‌سازي فايل تبديل قرآن بينايي به قرآن بريل
۲- ويرايش و سجاوندي در متن بريل
۳- انتشار خطوط بريل بر روي كاغذ ضخيم
۴- فرمت بندي و تقسيم اوراق چاپي
۵- طراحي جلد و جعبه
۶- صحافي، جلدسازي و جعبه‌سازي
۷- پخش و ارسال براي كاربران
عمده‌ترين مشكل در مرحله نخست، مربوط به نرم افزار ويژه تبديل به بريل (Duxbury) بوده است. با توجه به اينكه Duxbury نرم افزار ناقصي است و علائم سجاوندي را نمي‌پذيرفت. مشكلات بسياري در پي داشت. همچنين اغلاط در قرآن‌هاي بريل موجود، كار را دشوارتر مي‌كرد. شباهت علائم و حروف در خط بريل است كه در اكثر قرآن‌ها علائم و حروف بدون فاصله از يكديگر نوشته شده است و مخاطب را به اشتباه مي‌اندازد. تلاش شده حداكثر علائم ويرايشي آورده شود؛ تا قرائت متن توسط روشندلان با حداقل اشتباه همراه باشد. جهت رفع اين مشكل، تمام علائم سجاوندي مانند وقف و ضبط داخل گيومه قرار گرفته است. از اينرو دفتر فرهنگ معلولين درصدد بوده قرآني توليد كند كه داراي استانداردهاي بينالمللي، با كمترين غلط نگارشي و ويرايشي باشد.
زبان بريل مثل ديگر زبان‌ها رو به تكامل و پيشرفت است. از اينرو اين قرآن در اين مرحله و در اين شرايط مطلوب است ولي در سال‌هاي آتي با تكامل بريل، بايد مجدداً ويرايش شود و نكات و مسائل جديد وارد آن گردد.
امتيازات و اهميت
این قرآن نسبت به قرآن‌هاي بریل پيشين برتري‌ها و امتيازاتي دارد. قرآني كه داراي رسم الخط عثمان طه بوده مبناي كار در دفتر فرهنگ معلولين قرار گرفت و هدف اين است كه حافظان و قاريان روشندل كه تعداد آنها كم نيست، بتوانند راحت‌تر از اين كتاب آسماني بهره ببرند.
در سال‌هاي متمادي انتشار قرآن كريم به خط بريل، مورد توجه علاقمندان و قرآن پژوهان قرار داشت. ثمره اين علاقه و توجه در حوزه فعاليت‌هاي قرآني، اهتمام به برگردان مصحف شريف به خط بريل در نسخه‌هاي با ترجمه و بدون ترجمه در سال‌هاي گذشته بود. اما در اين ميان، نكته قابل توجه، انتشار نسخه بريل قرآن كريم، با كمترين اشكالات و در عين حال اصلاح برخي علائم اضافي در رسم الخط عربي بريل است. دفتر فرهنگ معلولين طي اقدامي فرهنگي، قرآن كريم را با رعايت نكات اصلاحي منتشر كرد و فصل تازه‌اي را در اين حوزه گشود.
قرآن‌هاي بريل موجود از لحاظ رسم الخط، ضبط و علائم وقف داراي ايراداتي بودند كه به همت كارشناسان در دفتر فرهنگ معلولين اين نواقص مرتفع شد و سعي شده كه قرآني بدون غلط منتشر شود. از خصوصيات ويژه اين قرآن مي‌توان گفت: رسم الخط اين مصحف مطابق با ضوابط و قواعد بينالمللي تنظيم شده است؛ به شكلي كه قرآن پژوهان نابينا بتوانند به طور سليس و روان مطالعه كنند.
ويژگي‌هاي فني
غير از ويژگي‌هاي مزبور، مي‌توان به نكات زير هم اشاره كرد:
- هر سه جزء از متن قرآن به خط بريل در يك جلد جداگانه تنظيم شده است. جمعاً ده جلد شده است.
– متن مصحف شريف روي برگه‌هاي سایز A4 و وزن ۱۶۰ گرم تبديل به بريل شده است.
– به منظور سهولت در قرائت و دسترسي آسان‌تر به شماره آيات، شماره آيات داخل پرانتز گذاشته شد.
– علائم وقف مورد استفاده در اين مصحف بر طبق آخرين تحقيقات بينالمللي مركز طبع و نشر قرآن جمهوري اسلامي ايران است كه راهنماي بريل اين علائم در ابتداي هر جلد از اين مصحف به دو زبان عربي و فارسي درج شده است.
– تمام حزب‌هاي اين قرآن از ابتداي پاراگراف آغاز شده همچنين تقسيم‌بندي جزء ثلث، ربع حزب در آن صورت گرفته است.
– در بالاي هر صفحه از اين مصحف شماره جزء، نام سوره، درج شده كه راهنماي خوبي براي كاربران است.
– ابتداي هر سوره بگونه‌اي تنظيم شده كه در آن شماره و نام سوره، شماره جزء، حزب، تعداد آيات آن سوره و مكي، مدني بودن آن ذكر شده است.
– در هر جلد توضيحات آن به صورت خط بينايي هم بر روي جلد آورده شده است. همچنين همان توضيحات به خط بريل در صفحه نخست آمده است.
– ده جلد این مصحف شریف درون جعبه‌اي با طراحي زيبا قرار گرفته تا هم حمل و نقل آن آسان‌تر شود.
رونمايي و پخش
اهميت اين پروژه موجب شده تا مراسمي براي رونمايي آن در ارديبهشت ماه ۱۳۹۳ به مناسب ولادت حضرت علی(ع) برگزار گردد. پس از رونمايي محموله به مناطق تعيين شده حمل و به كتابخانه‌ها اهداء مي‌گردد.
متن قرآن براي همه مناطق جهان يكسان و مشابه است ولي روي جلد و پشت جلد و توضيحات در صفحه پاياني سه گونه است:
۱- براي مناطق فارسي زبان شامل كشورهاي ايران، افغانستان و تاجيكستان.
روي جلد، پشت جلد و صفحه توضيحگر به زبان فارسي است.
۲- براي مناطق عرب زبان شامل كشورهاي جهان عرب.
روي جلد، پشت جلد و صفحه توضيحگر به زبان عربي است.
۳- براي كشورهاي انگليسي زبان مثل پاكستان.
روي جلد، پشت جلد و صفحه توضيحگر به انگليسي است.
در پايان
لازم به ذكر است اين بسته اهدايي علاوه بر قرآن كريم شامل صحيفه سجاديه و نهج‌البلاغه هم مي‌شود. همه مشخصات قرآن، در مورد اين دو اثر هم مراعات خواهد شد. كليسا سال‌ها است عهدين را به صورت بريل در سراسر جهان پخش كرده است. و سزاوار نيست نابينايي در يك كشور به آسانی دسترسي به متن قرآن نداشته باشد.
این قرآن بریل در پانصد نسخه تکثیر شده است و به مرور برای همه کتابخانه های ویژه نابینایان و کتابخانه های عمومی سراسر کشور ارسال می شود.
منبع: سایت دفتر فرهنگ معلولین
